Main Menu

80. rocznica śmierci Piłsudskiego! Wielkiego Polaka!

Facebooktwitterlinkedin

Dziś 12 maja 2015 mija 80 lat od śmierci Józefa Piłsudskiego. Jest jednym z najbardziej znanych Polaków, a fenomen jego postaci to zjawisko wyjątkowe w polskiej historii. Marszałek był pierwszą osobą, której już za życia stawiano pomniki. Piłsudski do dzisiaj inspiruje ludzi sztuki i kultury – malarzy, poetów, pisarzy, grafików, dramaturgów. Do jego myśli odwołują się nie tylko historycy i politycy, ale także zwykli Polacy w swoich rozmowach.

Józef Piłsudski urodził się 5 grudnia 1867 roku w Zułowie pod Wilnem. Pochodził z zamożnej rodziny ziemiańskiej. Jego ojciec, również Józef, brał udział w Powstaniu Styczniowym w 1863 roku.

Młody Piłsudski, po ukończeniu gimnazjum w Wilnie, w roku 1885 dostał się na studia medyczne na Uniwersytecie w Charkowie. Związał się tam z socjalistyczno-rewolucyjnym ruchem “Narodnaja Wola”. Za udział w studenckich rozruchach po roku nauki został wydalony z uczelni. Nie został przyjęty na Uniwersytet w estońskim Dorpacie, którego władze zostały powiadomione o jego sympatiach politycznych.

Za zaangażowanie w działalność wileńskich socjalistów 22 marca 1887 roku został Piłsudski aresztowany i pod zarzutem udziału w spisku zmierzającym do obalenia cara Aleksandra II zesłany na pięć lat na Syberię – najpierw do Kiryńska nad Leną, potem zaś do Tunki.

W roku 1893 w Warszawie powstała Polska Partia Socjalistyczna (PPS). Piłsudski, który rok wcześniej wrócił ze zsyłki, wstąpił w szeregi jej litewskiego oddziału i w 1894 został członkiem Centralnego Komitetu Robotniczego i redaktorem naczelnym wydawanego przez PPS pisma “Robotnik”. Sześć lat później, jako jeden z czołowych przywódców partii, ponownie aresztowany przez władze rosyjskie. Trafił do więzienia w Cytadeli Warszawskiej. Następnego roku przeniesiony do szpitala w Petersburgu (w więzieniu symulował bowiem obłęd). Uciekł stamtąd. Pomógł mu jeden z lekarzy, Władysław Mazurkiewicz..

Po powrocie do Galicji nie rezygnował z działalności politycznej. W 1904 wyjechał do znajdującej się w stanie wojny z Rosją Japonii. Prowadził z rządem Mikada negocjacje zmierzające do utworzenia przy japońskiej armii legionu polskiego. Uzyskał jedynie pomoc przy nabywaniu broni i amunicji dla PPS i utworzonej przy partii Organizacji Bojowej PPS. Organizacja ta stała się jedną z głównych sił rewolucji 1905-1907. Piłsudski nie ustawał w wysiłkach stworzenia polskiej siły zbrojnej. W roku 1906 doszło do rozłamu w PPS. Związana z Piłsudskim grupa założyła planującą powstanie przeciwko caratowi PPS – Frakcję Rewolucyjną .

W roku 1910 w zaborze austriackim utworzono dwie legalnie działające, prowadzące ćwiczenia i wykłady teoretyczne z dziedzin wojskowości, organizacje – “Związek Strzelecki” we Lwowie i “Towarzystwo Strzeleckie” w Krakowie. W roku 1912 Piłsudski został Komendantem Głównym Związków Strzeleckich. W chwili wybuchu I wojny światowej stanął na czele dobrze wyszkolonych oddziałów, z którymi wkroczył do Królestwa Polskiego. Następnie podporządkowawszy się Austrii, stworzył oficjalnie Legiony Polskie. Dowodził ich I Brygadą. W ścisłej konspiracji powołał do życia Polską Organizację Wojskową (POW). W roku 1917 Legiony odmówiły złożenia przysięgi na wierność Austrii i Niemcom. Piłsudskiego, chociaż rok wcześniej zrezygnował z dowództwa i zostawszy członkiem Tymczasowej Rady Stanu żądał utworzenia w Warszawie Rządu Narodowego, aresztowano i osadzono w więzieniu w Magdeburgu. Przebywał w nim do listopada 1918 roku.

Po klęsce Niemiec zwolniony z więzienia Piłsudski udał się do Warszawy. Otrzymał naczelne dowództwo nad polskimi wojskami oraz misję utworzenia w wyzwolonym państwie rządu narodowego. 14 listopada 1918 roku powierzono mu tymczasowe zwierzchnictwo nad krajem. 22 listopada otrzymał oficjalnie funkcję Tymczasowego Naczelnika Państwa. Funkcję tę sprawował do 9 grudnia 1922. Do dnia kiedy to wybrany został pierwszy prezydent Rzeczypospolitej Polskiej – Gabriel Narutowicz. Sam Piłsudski skupił się na obronie odzyskanej przez Polskę niepodległości.

W latach 1919 – 1921 toczył na Wschodzie walki z bolszewikami zakończone pokojem w Rydze. Na jego mocy Polska odzyskała Wschodnią Galicję. W trakcie tej kampanii, w marcu 1920 roku, armia ofiarowała Piłsudskiemu buławę Pierwszego Marszałka Polski.

W roku 1923 Marszałek wycofał się z czynnego życia politycznego. Powodem było zamordowanie przez prawicowe ugrupowania prezydenta RP Gabriela Narutowicza. Piłsudski uznał za niemożliwą współpracę z premierem rządu, Wincentym Witosem, którego uważał za moralnie odpowiedzialnego za ten czyn. Wycofał się do Sulejówka pod Warszawą. Oddał się pracy literackiej i opozycyjnej propagandzie. Wówczas powstały: “Wspomnienia o Gabrjelu Narutowiczu” (1923), “O wartości żołnierza Legjonów” (1923), “Rok 1920” (1924), “U źródeł niemocy Rzpltej” (1924) i “Moje pierwsze boje” (1925).

Sytuacja w kraju zmusiła go do ponownego wkroczenia na arenę polityczną. Niepokoje społeczne, rosnąca liczba bezrobotnych i kryzys gospodarczy spowodowały, że Piłsudski, cieszący się ogromnym poparciem i poważaniem społeczeństwa, zażądał złożenia władzy przez gabinet Witosa. Kiedy jego apele nie odniosły skutku, 12 maja 1926 roku na czele wiernych sobie oddziałów, Marszałek wkroczył do Warszawy. Po trzydniowych walkach zmusił do ustąpienia zarówno rząd, jak i gabinet prezydenta Stanisława Wojciechowskiego. Nie przyjął nominacji na urząd Prezydenta – świadomy jego ograniczonych kompetencji. Objął tekę ministra spraw wojskowych, przewodniczącego Rady Wojennej i Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych. Sprawował również dwukrotnie urząd premiera – w latach 1926 – 1928 i 1930.

W rzeczywistości był to koniec rządów parlamentarnych w Polsce. Rozpoczął sie okres zwany “sanacją” (od łacińskiego rzeczownika “sanatio”- uzdrawianie) – okres rządów zmierzających do poprawy sytuacji państwa. Poparcie społeczne i zręczna retoryka, owo poparcie zapewniająca, pozwoliły sprawować Piłsudskiemu władzę autorytarną, której nie był się w stanie sprzeciwić ani prezydent (mianowany zresztą przez Marszałka), ani sejm, którego uprawnienia ograniczył na mocy wprowadzonych 2 sierpnia 1926 roku zmian w Konstytucji.

W polityce zagranicznej dążył Piłsudski do utrzymania dobrych stosunków z ZSRR (pakt o nieagresji z roku 1932) i Niemcami (1934). Obie umowy miały wzmocnić pozycję Polski wobec naszych sojuszników i sąsiadów.

Śmierć Józefa Piłsudskiego 12 maja 1935 roku zaskoczyła naród. Do niemal ostatniej chwili ukrywał on nieuleczalną chorobę – raka wątroby. Jego pogrzeb stał się ogromną manifestacją narodową oddającą hołd zmarłemu Marszałkowi. Ciało zostało pochowane w krypcie św. Leonarda w Katedrze na Wawelu. Serce zgodnie z pozostawionym przez niego testamentem umieszczono w srebrnej urnie i przewieziono do Wilna, gdzie spoczęło w grobie jego matki, na cmentarzu “na Rossie”.

Oto co powiedział Ignacy Mościcki, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, nad trumną Józefa Piłsudskiego:

Pogrzeb Józefa Piłsudskiego

Pogrzeb Józefa Piłsudskiego

Cieniom królewskim przybył towarzysz wiecznego snu. Skroni jego nie okala korona, a dłoń nie dzierży berła. A królem był serc i władcą woli naszej.

Półwiekowym trudem swego życia brał we władanie serce po sercu, duszę po duszy, aż pod purpurę królestwa swego ducha zagarnął niepodzielnie całą Polskę.

Śmiałością swej myśli, odwagą zamierzeń, potęgą czynów z niewolnych rąk kajdany zrzucił, bezbronnym miecz wykuł, granice nim wyrąbał, a sztandary naszych pułków sławą uwieńczył.

Skażonych niewolą nauczył honoru bronić, wiarę we własne siły wskrzeszać, dumne marzenia z orlich szlaków na ziemię sprowadzać i twardą rzeczywistość zmieniać. Dał Polsce wolność, granice, moc i szacunek.

Czynami swemi budził u wszystkich – po wszystkie krańce Polski – iskry tęsknot do wielkości. Miliony tych iskier z milionów serc wracały rozżarzone miłością do tego, który je wskrzeszał, aż stał się on jasnością, spływającą na całą naszą ziemię, i płomieniem, wytapiającym kruszec bezcenny, który w skarbcu narodowym wartości moralnych pozostanie odtąd na wieki. Wielkie dziedzictwo pozostawił w spadku po sobie ten potężny władca serc i dusz polskich.

Cześć, jaką otaczaliśmy Józefa Piłsudskiego za jego życia, wzmaga się dziś i potężnieć będzie w Polsce z godziny na godzinę, coraz stokrotniej.

Niech hołdy, dziś prochom wielkiego Polaka składane, zmienią się w śluby dochowania wierności dla jego myśli, w daleką przyszłość przenikających. Niech przekują się w obowiązek strzeżenia dumy i honoru. Niech wolę naszą do twardej pracy i walki z trudnościami zaprawią, a serca nasze wielką jego dla Ojczyzny miłością rozpalą.

U bram domostw naszych postawmy warty, byśmy bezcennego kruszcu cnót przez niego pozostawionych nie uszczuplili, niczego z wielkiego po nim dziedzictwa nie uronili i byśmy duchowi jego, troską za życia o losy Polski umęczonemu, spokój w wieczności dali.

PS. Na zdjęciu otwierającym fragment wielkoformatowego muralu z wizerunkiem Piłsudskiego w Warszawie na tzw. patelni przy Metrze Centrum. Autorką koncepcji plastycznej jest Katarzyna Bakuła. Jej praca została wyróżniona w konkursie. Od prezentacji muralu 12 maja rozpoczęły się obchody 80. rocznicy śmierci Marszałka. To początek cyklu całorocznych wydarzeń kulturalno-społecznych organizowanych przez Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku pod hasłem Józef Piłsudski 1867-1935 – Fenomen społeczny.

(foto i tekst na podstawie materiałów Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku)

Facebooktwitterlinkedin