„Przed Twe ołtarze zanosimy błaganie: Ojczyznę wolną racz nam wrócić, Panie!”- ze słowami pieśni na ustach, 149 lat temu uczestnicy Powstania Styczniowego walczyli o wolność Polski. 25 marca br., w rocznicę tamtych wydarzeń,  uczczono w gminie Strachówka pamięć o bohaterach 1863 roku. Organizatorami obchodów byli starosta wołomiński Piotr Uściński oraz wójt gminy Strachówka Piotr Orzechowski.

 „Powinniśmy pamiętać o tradycjach, o bohaterach naszej historii i obchodzić te święta z należytym szacunkiem.  Tak właśnie  czynimy  tutaj, modląc się i składając hołd poległym  powstańcom –  powiedział Starosta Piotr Uściński.- Dzisiejszy  patriotyzm ma wiele wymiarów – podkreślił starosta – Ważne, aby być patriotą, szanować swoją ojczyznę”

Oprócz gospodarzy udział w uroczystości wzięli również wicemarszałek województwa mazowieckiego Krzysztof Grzegorz Strzałkowski, z-ca dyrektora Departamentu Kultury, Promocji i Turystyki Urzędu Marszałkowskiego Bożena Żelazowska, wicestarosta Konrad Rytel, przedstawiciele Związku Inwalidów Wojennych, NSZZ „Solidarność” region Mazowsze – oddział Wołomin, burmistrzowie i wójtowie gmin powiatu wołomińskiego, przewodniczący Rady Powiatu Wołomińskiego oraz przewodniczący rad gminnych, radni powiatowi, młodzież szkolna oraz mieszkańcy Strachówki i okolic. Senator Annę Aksamit reprezentował Adam Łossan, natomiast w imieniu posła na Sejm RP Jacka Sasina głos zabrał radny powiatowy Janusz Tomasz Czarnogórski.

W intencji bohaterów Powstania w kościele p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Strachówce została odprawiona Msza św. Druga część uroczystości odbyła się przed mogiłą powstańczą z 1863r. w Kątach Wielgi, gdzie delegacje lokalnych władz samorządowych, kombatantów oraz uczniów złożyły kwiaty i wieńce.

Przy pomniku poległych wartę honorową pełnili żołnierze z 9. Batalionu Łączności w Białobrzegach. Apel Poległych odczytał  porucznik Stanisław Wiszniewski.

Po zakończeniu części oficjalnej, młodzież z Zespołu Szkół im. Rzeczpospolitej Norwidowskiej w Strachówce przybliżyła zebranym przebieg pamiętnych walk z 1863r. Uroczystość uświetnił koncert pieśni patriotycznych w wykonaniu Orkiestry Wojskowej z Warszawy, która przybyła do Strachówki pod dowództwem kapelmistrza majora Artura Czereszewskiego.

Pokaz umiejętności kawaleryjskich w wykonaniu jeźdźców z 1 Pułku Ułanów Krechowieckich w Kobyłce zakończył to patriotyczne spotkanie. Z ramienia Starostwa  uroczystość pod pomnikiem powstańczym  prowadziła Katarzyna  Rutkowska.

Powstanie styczniowe na ziemiach powiatu wołomińskiego

W latach 1815-1867 tereny obecnego powiatu wołomińskiego należały do powiatu stanisławowskiego. W czasie Powstania Styczniowego najdogodniejszym terenem w powiecie do prowadzenia działań partyzanckich były lasy radzymińskie i nieporęckie. W powiecie stanisławowskim wojska rosyjskiego nie było wiele, ale porządku strzegły potężne garnizony w Warszawie. W naszym regionie formowały się grupy i oddziały spiskowe. Tu miały również miejsce bitwy i potyczki z wrogiem.

Od początku powstania, w styczniu 1863 r., organizacja spiskowa powiatu stanisławowskiego pomagała w przerzucie do lasów nieporęckich i do oddziałów powstańczych na Podlasiu ochotników z Warszawy oraz poborowych chroniących się przed carską branką.

W styczniu i w lutym 1863 roku w powiecie działały małe grupy powstańcze sformowane przez Ignacego Mystkowskiego. Od początku lutego jednak najaktywniej na tym terenie działał oddział naczelnika powstańczego powiatu stanisławowskiego majora Józefa Jankowskiego, liczący prawie 100 partyzantów. Major prowadził intensywne szkolenia oraz urządzał śmiałe i udane rajdy pod Warszawę, niepokojąc placówki rosyjskie. Stoczył potyczki z oddziałami rosyjskimi pod Nieporętem, Łochowem, Markami, Radzyminem i Międzylesiem. Do historii Radzymina przeszedł fakt, że za udział w powstaniu Rosjanie rozstrzelali czterech mieszkańców miasta w dzielnicy zwanej „Grudkami”.

Źródła historyczne podają, że w marcu 1863 oddział Jankowskiego połączył się na krótko z oddziałami Józefa Malińskiego „Janko Sokoła” i Władysława Czarkowskiego „Ludomira Czajki”, „Czajkowskiego”, działającego na Podlasiu w powiecie bialskim. Powstańcze zgrupowanie zostało rozbite 18 marca pod Dziecinowem (dziś powiat otwocki). Jankowski uratował się z masakry i wrócił do lasów radzymińskich by tam odbudowywać oddział. W późniejszym okresie prowadził walki na północy powiatu.

Tymczasem partia Czarkowskiego spod Dziecinowa ruszyła do lasów między Jadowem a Stanisławowem. Oddział był słabo uzbrojony, głównie w kosy, siekiery i okute żelazem kije. 20 marca kwaterując w folwarku Kąty-Czerniki (dziś Kąty Czernickie) został zaatakowany przez carską kolumnę mjr. Antuszewicza, liczącą 500 żołnierzy i 2 działa. Powstańcy osłaniani przez strzelców wycofali się do lasu i leśnymi duktami dotarli do Międzylesia. Najpierw ostrzelani, potem otoczeni przez carską piechotę znaleźli się w sytuacji krytycznej. Śmiałe uderzenie na jedno ze skrzydeł umożliwiło Czarkowskiemu wydostanie się z pętli. Oddział został jednak zdziesiątkowany.

Poległych powstańców pochowano na polu bitwy. Dwie zbiorowe mogiły w Boruczy oraz mogiła w Kątach Wielgi wybudowano na grobach tych właśnie powstańców. Pojedyncze groby powstańcze z lat 1863-1864 znajdujemy ponadto na różnych cmentarzach powiatu wołomińskiego.

Pomniki na mogiłach w Boruczy wybudowano w 1935 r. z inicjatywy starosty powiatu radzymińskiego – Morawskiego. Wybudowane zostały ze składek społecznych mieszkańców gmin: Klembów, Ręczaje, Strachówka, Kamieńczyk, Jadów, Stanisławów i Międzyleś. Pomnik na mogile w Kątach Wielgi wystawiła natomiast 3 maja 1930 r. parafia Stanisławów.

O tym, jak duże znaczenie miały mogiły dla lokalnej społeczności i wszystkich walczących o Polskę, świadczy fakt, że w czasie okupacji żołnierze przyjmowani do Armii Krajowej przy nich właśnie składali przysięgę wojskową.

Władysław Czarkowski wyrokiem sądu wojennego został rozstrzelany w Siedlcach 17 lipca 1863r. Józef Jankowski ujęty został 21 stycznia 1864r. pod Zegrzem i stracony w warszawskiej Cytadeli 12 lutego 1864r.

Katarzyna Pazio, Wydział Edukacji, Kultury i Promocji Starostwa
Fot.: Powiat Wołomiński